Yeni Yıla Akıllı Hedeflerle (Smart Goals) Başlayın

Aralık ayının sonu yaklaştıkça yeni yıldan beklentiler de konuşulmaya başlanır. Bu bağlamda bazı insanlar yeni yıl için kendilerine hedefler koymayı da oldukça severler. Dolayısıyla, özellikle bunu seven insanlar için yılbaşı, birtakım hedefler belirlemek ve onlara ulaşmak için bir plan yapmayı içermektedir diyebiliriz. Hedeflere ulaşmadaki başarıyı sağlayabilmek için ise doğru hedeflerin nasıl koyulabileceği hususunda literatürde çalışmalar mevcuttur. Bunlardan biri olan Akıllı Hedef Yöntemi (SMART GOALS) hem klinik hem endüstriyel hem de günlük hayat bağlamında kullanılan etkili bir yöntemdir. Doran, Akıllı Hedef (SMART Goals) yöntemini belirli etkili hedef niteliklerinin bir kısaltması (akrostişi) olarak ele almıştır (1981). Bu etkili hedef nitelikleri ise şu şekildedir: Spesifik (Specific), Ölçülebilir (Measurable), Ulaşılabilir (Achievable), Uygun (Relevant) ve Zamana Bağlı (Time-based). Söz konusu akıllı hedefler yöntemi, işletmeler tarafından başarıya ulaşma noktasında değerli bir araç olduğu fark edildi (Lawlor ve Hornyak, 2012). Eğer bu yöntem, kişisel amaçlar doğrultusunda sizin için de kulağa uygun geliyorsa, bu yıl denemeye değebilir. Bu yöntemin kriterlerini tek tek ele alalım.

Spesifik: Hedefleri spesifik ve detaylı hale getirmek önemli bir ilk adımdır. Çaba ve sonuçları birbiriyle eşleyebilmek adına oldukça önem taşır. Çaba, gerçekten takdire şayan olsa dahi ancak sonuca ulaştırıyorsa hedef yönünde bir anlam ifade eder. Bu şekilde süreç içerisinde zaman ve kaynaklar boşa harcanmamış olur. Sade bir dille ve spesifik yazılmış hedefler, başarı noktasında neyin amaçlandığı konusunda hiçbir şüphe bırakmaz (Les MacLeod, 2012). Hedefinizi yazarken, ne kadar spesifik olursanız, yani ne kadar detaylı bir şekilde bu hedefi oluşturursanız, sonuca ulaşma yönündeki ilk adımı o kadar etkili atmış olursunuz.

Ölçülebilir: İşletme alanında yaygın şekilde kullanılan "Ölçemediğinizi yönetemezsiniz." şeklindeki ilkeden hareketle, başarı derecesinin doğru bir şekilde ölçülebilmesi için hedefler ölçülebilir olmalıdır. Spesifik ölçüm kriterleri, gelecekteki muhtemel belirsizliği ortadan kaldıracaktır (Les MacLeod, 2012). Kısacası, bahsettiğimiz sözün de özetlediği gibi ölçebileceğiniz bir hedef koymazsanız başarıya ulaşıp ulaşmadığınızı ölçmek de kolay olmayabilir. Bir hedefi ölçmenin yolunu bulmak, başarısızlıkla başarı arasındaki farkı ayırt edilebilir kılmaya yardımcı olacaktır (McKay, v.d., 2019). Ayrıca, ölçülebilir hedefler ya da büyük bir hedef doğrultusundaki ölçülebilir alt hedefler, söz konusu hedeflere ulaşmadaki motivasyonu da destekleyecektir.

Ulaşılabilir: Belirlenen hedefler; mevcut zaman, yetenek ve kaynaklar açısından makul bir şekilde düzenlenmezse, muhtemel başarısızlıklar beraberinde bir hayal kırıklığını da getirecektir (Les MacLeod, 2012). Kişinin gerçekliği ve hedefin gerçekliği bu bağlamda önem taşımaktadır. Kişi şu anda bulunduğu konum itibari ile koyduğu hedefe belirlediği süre içerisinde gerçekçi bakıldığında ulaşabilir olmalıdır. En başında ulaşılamayacak hedefler koymak kişinin zihninde hedeflere ulaşma sürecinde başaramayacağına ilişkin bir kanı oluşturabilecek ve dolayısıyla bu kanı kişinin motivasyonu ve verimliliği üzerinde negatif etkiler doğurabilecektir. Hedefin ulaşılabilir olması ise söz konusu süreçte kişinin başarıya olan inancını ve motivasyonunu artırıcı bir etkiye sahip olabileceğinden pozitif etkiler doğurabilecektir. Örneğin, kişinin hedefi eğer haftada 5 gün birer saat yürüyüş yapmak ise, bu ilk 5 gün yürüyüşünü tamamladığında kişi başarısını hissedecek ve bir sonraki haftaya hedefi doğrultusunda daha motive başlayacaktır.

Uygun: Pediatrik rehabilitasyonun klinik uygulamasındaki hedeflerin kalitesini, Akıllı hedef kriterlerini kullanarak değerlendirmek ve hedeflerin hem danışan perspektifinden hem de uzman perspektifinden uygun (achievable) olarak kabul edilip edilmediğini değerlendirmeyi amaçlayan bir çalışmada, uygun hedefler; çocuğun yaşı, teşhisi ve tedaviye başlamadan önceki performansı gibi faktörlerle ilişkili olarak kabul edilebilir şeklinde sunulmuştur (Bexelius v.d., 2018). Bir başka deyişle, uygun hedef kavramının kriterleri kişinin ve amacın özelliklerinin birbiriyle örtüşmesini konu alır. Örneğin, lise çağındaki bir çocuğun bir ay sonra gerçekleştirilecek olan matematik dersinin yazılı sınavı için bir aylık bir sürede hazırlanmasının gerçekçi ve uygun bir hedef olabilmesi için çocuğun en azından konuları bir ay içerisinde tamamlayabilecek performans ve bilgi seviyesinde olması gerekir. Çocuğun bahsedilen performans, bilgi seviyesi veya başkaca özellikleri belirtilen sürede sınavı başarmada yetersiz kalacağı anlaşılıyorsa bu hedefi koymak uygun ya da ulaşılabilir olmayacaktır.

Zamana Bağlı: Bu kriter zaman sınırını belirtir. Zaman sınırı, hedeflerin belirli bir süre içinde ya da üzerinde anlaşılan bir tarihe kadar gerçekleştirileceğini ortaya koymaktadır. Mümkün olan en kısa sürede şeklinde belirsizlik içeren zaman sınırlamaları hedef belirleme için uygun değildir. Önceden belirlenmiş bir son tarih olmadan, son tarihlerle ilgili yalnızca genel bir fikir oluşacak ve burada bir netlik söz konusu olmayacaktır (Les MacLeod, 2012).

Tüm bu Akıllı Hedef yönteminin unsurları yeni hedefler belirlerken göz önünde bulundurulabilir. Eğer bir hedef yeterince spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, uygun/ilgili ve zamana bağlı (zaman aralığı belirtilmiş) ise o hedefe yönelik motivasyon ve başarı ihtimali de daha yüksek olacaktır. Kısaca, burada sunduğum konu, yeni yıla girerken değerlendirmek isteyebileceğiniz bir yöntemdi: SMART GOALS. Koronavirüsü yoğun bir şekilde hissettiğimiz bu yılın sonunda ve yeni yılın başında akıllı hedefler koyabilmeniz ve bu hedeflere sağlıklı günlerde ulaşabilmeniz dileğiyle…
 
Araştırma Görevlisi D. Nihal Çarıkçı
İstanbul Gelişim Üniversitesi Psikoloji Bölümü
 
 
 
 
 
 
 
REFERANSLAR
Bexelius, A., Carlberg, E. B., & Löwing, K. (2018). Quality of goal setting in pediatric      rehabilitation—A SMART approach. Child: care, health and development, 44(6), 850- 856.
Doran, G. T. (1981). There’s a S.M.A.R.T. way to write management’s goals and objectives.   Management Review, 70(11), 35–36.
McKay, M., Wood, J. C., & Brantley, J. (2019). The dialectical behavior therapy skills workbook: Practical DBT exercises for learning mindfulness, interpersonal effectiveness, emotion regulation, and distress tolerance. Oakland, CA: New Harbinger Publications.
Lawlor, K. B. (2012). Smart goals: How the application of smart goals can contribute to    achievement of student learning outcomes. In Developments in business simulation and experiential learning: Proceedings of the annual ABSEL conference (Vol. 39).
Les MacLeod EdD, M. P. H. (2012). Making SMART goals smarter. Physician executive, 38(2),   68.