Afet psikolojisinin en önemli yönü, bu tür olağanüstü olaylardan zarar gören bireylerin psikososyal problemlerine odaklanan ve bunları önlemeyi hedefleyen bir süreç içermesidir. Bireylerin can havliyle kendilerini kurtardığı afetlerin psikolojik etkilerinden kurtulması ve bir anlamda toparlanmaları amaçlanır. Psikososyal desteğin tedavi yönü ile birlikte önleyici yönü de olabilmektedir. Psikososyal destek çalışmalarında bireylerin, normal bir yaşama dönmesi ve bunu sürdürebilmesi amaçlanır.
Bireylerin en yüksek yararı alması hedeflenen psikolojik desteğin, evrensel ve yerel etik ilkeler çerçevesinde, alanın uzmanları tarafından verilmesi gerekmektedir. Destek verecek uzmanın, uygun psikoloji eğitimlerini almış olması ve kendini geliştirmek için gerekli adımları atması beklenir. Uygulanacak müdahalelerin olası risklerinin değerlendirilmesi ve müdahale planının hassasiyetle yapılması gerekmektedir. Bilimsel olarak etkililiği kanıtlanmış uygulamaların kullanılması büyük önem arz etmektedir.
Afetlerin psikolojik etkilerinin çalışıldığı araştırmalar ülkemizde 1999 Marmara Depremleri’nden sonra belirginleşmeye başlamıştır. Bu depremlerle birlikte, Türkiye’de psikolojik müdahale ve psikososyal destek programlarını uygulayabilecek yetkinlikteki psikolog, sosyal hizmet uzmanı, psikiyatri uzmanı gibi meslek elemanlarının yetiştirilmesine yönelik daha ciddi adımlar atılmıştır.
Afetlerden etkilenmesi olası risk gruplarındaki kişiler için koruyucu etkenlerin ve ihtiyaçların analizlerinin yapılması, afet sonrası toparlanma süreçlerinin daha sağlıklı ve daha az acılı geçmesini sağlayacaktır. Geçtiğimiz bu zorlu süreçlerde, psikoloji ve psikiyatri uzmanlarının etik ilkeler ışığında yürüttüğü çalışmaların ne kadar etkili olduğunun değerlendirilmesi, bugün olduğu kadar gelecekteki afetlerde de hepimize yardımcı olacaktır.
Kaynakça
KARANCI, A., & İKİZER, G. (2017). Afet Psikolojisi: Tarihçe, Temel İlkeler ve Uygulamalar. Turkiye Klinikleri Psychology - Special Topics, 2(3), 163-71.
Arş. Gör. Ali Rıfat Kılıç
