Hard Rock ve Cinsiyetçilik Üzerine İnceleme

Rock Müziğinin Kökleri ve Bazı Dalları

Rock müzik, 1950’lerde ilk kez müzisyen Chuck Berry ile birlikte Blues’dan ayrı bir tür olarak kabul edilmeye başlamıştır. Yıllar geçtikçe Rock değişmiş, Elvis Presley, Beatles, Led Zeppelin, Queen gibi ünlü müzisyen ve gruplar ortaya çıkmıştır. Rock müzik 50’li-60’lı yıllarda pop müziğe karşı başkaldırı, duyguların daha çok dışavurumu, özgürlük gibi değerleri barındırmıştır. Yıllar içinde Rock müziğin alt türleri oluşmuş, temsil ettikleri değerler daha çok çeşitlilik göstermiştir. Fakat Rock müzik, tarihi boyunca sadece başkaldırı ve özgürlük içermemiştir. Birçok Rock N’ Roll şarkısının sözlerinde, kadınların uysal, sakin, tahrik edici olması gerektiği, erkeklerin ise agresif, güçlü ve sözü dinlenen gibi maskülen özelliklere sahip olması gerektiği vurgulanır. Rock N’ Roll’un bu özellikleri 70’lerin başında Hard Rock’la birlikte devam eder. 

Hard Rock ve Kadın Temaları

Bazı bireylerin içinde bulunduğu toplumun koyduğu kısıtlamalar, o bireyleri “Asi” olmaya iter (Reynolds ve Press, 1996).Reynolds ve Press’e göre (1996) “her tür isyanın psikolojik itici gücü büyük ölçüde, görünürdeki bahanesi ya da bağlamı ne olursa olsun, anneden ayrılmaya duyulan şiddetli ihtiyaç ya da dürtüdür”. Kadınlar, Asi’nin hem güvenli anne kucağının rahatlığına duyduğu özlemi, hem de onu kısıtlayacak (ev, ketlenmişlik gibi) değerleri temsil eder. Rock müziğine yön veren Rolling Stones, The Doors, Led Zeppelin, Guns N’ Roses gibi gruplarda bu “Kadın” tutumunun yansımaları görülmektedir.
Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı’na göre kişi çevresiyle etkileşim içerisindedir ve gözlemleyerek ve model alarak öğrenir (Kytle ve Bandura, 1978).  Modelin özellikleri, model alma davranışını etkiler. Gözleyen kişi, gözlenen yüksek statülü bireylerin davranışlarını daha çok taklit etme davranışını gösterir. Söz konusu kuram çerçevesinde düşünüldüğünde, Rock müziğin genç bireyler arasında popüler olduğu 60’lar-80’ler döneminde model alınan birçok erkek sanatçının,  yazdıkları Hard Rock şarkılarının sözleri ve kendine has; sert, maskülenliği çağrıştıran keskin bitişli kısa elektrogitar riffleri ve konserlerde şarkı performansları sırasında sergiledikleri maskülen hareketleri ile dinleyicilerinin davranışlarını etkilediğini ve dolasıyla toplumdaki cinsiyet rollerinin şekillenmesinde etkili oldukları söylenebilir.

Müziğin davranış ve tutumları şekillendirme etkisi vardır. Bu etki birçok alanda karşımıza çıkmaktadır. Yüksek tempolu müzik, spor müsabakalarında seyircileri ve sporcuları motive etmekte kullanılmaktadır. Geçmişte ordulardaki askeri müzik takımlarının düşman orduların motivasyonunu kırma etkisi olmuştur. Coyne ve Padilla-Walker tarafından  Amerika’da, ergenlerle yapılan boylamsal bir çalışmada (2015), saldırgan davranışın, sahip olunan cinsel partner sayısının ve toplum yanlısı davranışın dinlenilen müziğin türüyle ilişkisi olup olmadığına bakılmıştır. Söz konusu çalışmada, toplum yanlısı davranışın belli müzik türleriyle ilişkili olmadığı, fakat saldırgan davranışın “sert” müzik dinlemekle ilişkili olduğu bulunmuştur. Cinsel partner sayısı ve cinsel ilişkiye girme sıklığı, cinsel içerikli müzik dinlemekle ilişkili olarak bulunmuştur (Coyne ve Padilla-Walker, 2015). 

Hard Rock’taki Cinsiyetçi Unsurların Oluşumu 

Hard Rock’ı diğer müzik türlerinden ayıran birçok özellik vardır. Hard Rock’ta gitar sesinin çarpıtılması işlemi yani distorsiyon, büyük öneme sahiptir. Blues’da ses yumuşak distorsiyona uğratılır, Rock’ta ise hissettirilmek istenen duygunun gücünü arttırmak amacıyla daha keskin ve sivri sesler veren distorsiyon pedalları kullanılır. Hard Rock’ın duygusal gücünü en çok arttıran işitsel yapılar ise tekrar eden kısa nota toplulukları yani rifflerdir. Hard Rock kendine has sert rifflere sahiptir. Müzikolog ve cinsiyet araştırmacısı Susan Fast, Rock N’ Roll’cu Elvis Presley’den, Rock’çı Mick Jagger, Roger Daltrey ve Led Zeppelin’den Robert Plant’e kadar birçok sanatçının yaptığı, erkekliği ön plana çıkaran Rock müzikten “cock-rock” şeklinde bahseder (Fast, 1999). “Cock-Rock”çılar agresif, baskın ve canavarvari özellikleriyle tanınırlar. Fast’e göre bu müzik türünün özellikleri şu şekildedir (1999): “…Şovları sırasında erkek vücudunu ön plana çıkaracak önü açık gömlekler ve dar pantolonlar giyerler. Mikrofonları ve gitarları fallik semboller olarak kullanırlar. Riffler gürültülü ve sürekli uyarıcıdır. Şarkı sözleri ise kendinden emin ve kendini beğenmiştir…”. 

Led Zeppelin Grubundaki Saldırgan ve Cinsiyetçi Temalar

Led Zeppelin, Hard Rock’ın çıkış yıllarında Deep Purple ile birlikte en önemli konuma sahip olmuş, Hard Rock tarihinin en uzun soluklu gruplarından biri konumuna gelmiştir. Müzik eleştirmenleri çoğunlukla, bu yeni Rock tarzına, Hard Rock dinleyicilerinde ortaya çıkardığı iddia edilen duygular üzerinden eleştiri yapmıştır. Grubun gitaristi Jimmy Page’in, kariyerinin ilk yıllarında Adolf Hitler’e duyduğu sempatiyi göz önüne almadan sadece performanslarını karşılaştırmak gerekirse, Led Zeppelin’in konserleri ile Nazi mitingleri birbirlerine benzer özellikler taşır. Grubun stadyum konserleri esnasında yaptığı şovların abartılılığı gruba “fiilen faşist” bir görünüm vermektedir (Reynolds, 1996). 

Led Zeppelin, bazı şarkılarında kadını “umacı” gibi göstermiştir. Bu şarkıların ilki, grubun kendi ismini taşıyan ilk albümünde olan “Dazed And Confused”dur. Söz konusu şarkının nakarattan önceki ilk kısmında kadından  şu şekilde bahseder: “Çoğu gevezelik etse de, azı bilir; kadının ruhunun cehennemde yaratıldığını, evet”. (Patrick ve Plant, 1969). Grubun solisti Robert Plant, diğer birçok “Asi” Rock yıldızı gibi ekonomik sıkıntılar yaşamış fakat ona göre bu sıkıntıları ,“Dazed and Confused”da olduğu gibi, “umacı” sevgilileri yaşatmıştır ve şarkılarında cehennemden gelmiş o kadınlarla bir daha karşılaşmamayı diler. Led Zeppelin’in dördüncü stüdyo albümünden “Black Dog”da ise çok daha güçlü bir duruşla “Dazed And Confused” (sersemlemiş ve kafası karışık) olmayan Robert Plant bu sefer şöyle der: “Bilmiyordum ama bana söylemişlerdi büyük bacaklı kadının ruhunun olmadığını”, “Dua ederken tek istediğim şey kararlı adımlarla gelen bir kadının yoluma çıkmaması” (Patrick ve diğerleri 1971).
 
Arş. Gör. Ali Rıfat Kılıç