Türkçeye psikolojik sağlamlık olarak çevrilen Resilience; mühendislik, ekonomi, ekoloji ve psikoloji de dahil olmak üzere pek çok farklı alanda birbirinden farklı fakat birbiriyle bağlantılı şekilde çalışılmıştır (Graber,Pichon ve Carabine,2015). Psikolojik sağlamlık, insanın değişen ortam şartlarına uyum sağlaması ve esneklik göstermesi ve yaşanan negatif duygusal tecrübelerden sonra kendini toparlayabilme yetisidir (Tugade, Fredrickson ve Barret, 2004). İlk olarak 1973’te Garmezy tarafından ortaya atılan bir kavramdır (Ponis ve Koronis,2012). 1973’ten günümüze kadar uluslararası alanyazında üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Ancak Türkiye’de 2000’li yıllarla birlikte araştırılmaya başlanmıştır (Temel,2017).
Psikolojik sağlamlık gelişimsel bir süreçtir ve zamanla ve şartlara göre gelişme gösterir. Gelişimsel bir kavram olması dolayısıyla çocuklukta ve ergenlikte temeli atılır bu sayede yetişkinlikte işlevselliği sağlar (Graber, Pichon ve Carabine,2015).
Psikolojik sağlamlığı ele alırken akılda tutmamız gereken iki önemli faktör vardır. Bunlar risk faktörleri ve koruyucu faktörlerdir. Küçük yaşlarda karşılaşılan olumsuz tecrübeler ileride psikolojik sağlamlığı etkileyebilirler. Bu risk faktörleri yoksulluk, ebeveynlerdeki psikolojik rahatsızlıklar, doğal afetler, boşanma ve taciz gibi kötü yaşam olaylarıdır. Koruyucu faktörler ise üç ana başlıkta incelenebilir; kişisel, aile içi ve aile dışındaki faktörler. Kişisel faktörler uyumlu bir mizaç, öz yeterlilik, yüksek entelektüel düzey, öz-güven ve öz saygıdır. Aile içindeki koruyucu faktörler anne-babayla iyi iletişim, yeterli sosyo-ekonomik düzey, yakın aile bağları ve ebeveynlerin iyi nitelikleridir (Karaırmak,2006). Aile dışındaki faktörler ise iyi bir eğitim veren okula gitmek, iyi sosyal ilişkiler ve aile dışındaki bireylerle yakın ilişkileri kapsar (Masten ve Coatsworth, 1998).
.
Gelişimsel Süreçler
Doğumdan yetişkinliğe kadar çocuklar ve yetişkinler değişimi düzenli olarak yaşarlar ve bu değişim üzerinde genelde çok küçük bir kontrolleri vardır. Gelişimsel süreçler ve yaşam evreleri çocukluk ve ergenlik dönemlerinde insanların hayatlarında izler bırakırlar. Genç insanlar sayısız, bazen çok büyük, fiziksel, duygusal ve entelektüel değişim içine girerler. Sosyal yaşamlarını şekillendirmeye ailelerine ve birincil bakım verenlerine bağlanarak başlarlar sonra kreşe, okula, spor takımlarına ve manevi topluluklara katılarak sosyalleşme süreçlerini genişleterek devam ederler (Karankin and Khanlaou, 2007).
Psikolojik sağlamlık geliştirebilmiş çocuklar ve gençler doğumlarından yetişkinliklerine kadar çeşitli görevlerle ustalaşırlar. İnfantil dönemden okul öncesine kadar onlara bakım sağlayan insanlarla güçlü ve güvenli bir bağlanma kurarlar; konuşmayı öğrenirler, öz-denetim geliştirirler ve yönergeleri takip ederler. Çocukluk dönemlerinde ise okula adapte olurlar; okul arkadaşlarıyla iyi anlaşırlar, sonrasında ise toplum kurallarını, yasalarını ve beklentilerini karşılayacak davranışlarda bulunmayı kabul ettiklerini gösteren şekilde hareket ederler (Karankin and Khanlaou, 2007).
Ergenlik-çocukluktan yetişkinliğe geçiş- genç insanlar için bilhassa zor olabilir. Ergenlerin fiziksel özelliklerinde çeşitli değişimler meydana gelir. Ardından eğitim hayatları devam ederken ve part-time işlerde çalışırken yavaş yavaş yetişkin insanların aldığı sorumlulukları da almaya başlarlar. Sağlıklı ve psikolojik olarak sağlam ergenler bu gelişimsel dönemlerin getirdiği zorlukların üstesinden gelmeyi başarırlar. Aşk, reddedilme, cinsel istek gibi yoğun duygularını ve alkol, uyuşturucu kullanma gibi üzerlerinde oluşan baskıları idare ederler. Bütün bu tecrübeler sayesinde değişimin ve zorlu durumların üstesinden gelebilen sağlıklı birer yetişkin olurlar (Karankin and Khanlaou, 2007).
Çoğu çocuk ve genç ek olarak başka stres kaynaklarına da adapte olmak zorunda kalabilir. Bazıları duymalarını, görmelerini ve yeni şeyler öğrenmelerini zorlayacak engellerle doğabilir veya bunları sonradan kazanabilir. Diğerleri düşük gelirli ailelere sahip olabilir veya ebeveynlerinden biri madde bağımlısı olabilir veya evde, mahallede şiddet ortamı olabilir (Karankin and Khanlaou, 2007).
Ebeveynler, öğretmenler ve diğer destek verenler çocuklara bir gelişimsel süreçten diğerine başarıyla geçmeleri için yardım edebilirler. Çocuk gelişiminin normal evrelerini bilmek çocuklardan çok fazla veya çok az şey ummayarak onların gelişimine yardımcı olur (Karankin and Khanlaou, 2007).
Araştırma Görevlisi
Fatma Betül Yılmaz
Kaynakça
Graber, R., Pichon, F., & Carabine, E. (2015). Psychological resilience.
London: Overseas Development Institute.
Karairmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler.
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,
3(26), 129-142.
Masten, A. S., & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children.
American psychologist,
53(2), 205.
Ponis, S. T., & Koronis, E. (2012). Supply Chain Resilience: Definition Of Concept And Its Formative Elements. Journal of Applied Business Research (JABR), 28(5), 921. doi:10.19030/jabr.v28i5.7234
Temel, A.(2017).
Yetiştirme Yurtlarında Kalan Ergenlerle Ailesi ile Birlikte Yaşayan Ergenlerde Topluluk Hissi vePsikolojik Sağlamlık (yüksek lisans tezi).Nişantaşı Üniversitesi,İstanbul.
Tugade, M. M., Fredrickson, B. L. and Feldman Barrett, L. (2004), Psychological Resilience and Positive Emotional Granularity: Examining the Benefits of Positive Emotions on Coping and Health.
Journal of Personality, 72: 1161-1190. doi:
10.1111/j.1467-6494.2004.00294.x
