DEHB’nin ortaya çıkışında güçlü bir genetik yatkınlık bulunmaktadır. Nörobiyolojik olarak bir eksiklik bozukluğu olduğu ile ilgili giderek artan kanıtlar ortaya konulmaktadır. Ortaya çıkma ve devamında etkili olduğu düşünülen çevresel faktörler ise hamilelikte sigara içimi, alkol alımı, düşük doğum ağırlığı, kurşun gibi nörotoksinlere maruz kalma, çeşitli enfeksiyonlar, ihmal ve/veya istismara maruz kalma olarak özetlenebilir.
Bir çocuk ya da yetişkine DEHB var diyebilmemiz için dikkat, hareketlilik, dürtüsellik ile ilgili yakınmalarının;
-
12 yaşından önce başlaması,
-
En az iki ortamda (ev, iş, okul gibi) ve en az 6 aydır devam ediyor olması,
-
Sosyal, mesleki ve/veya akademik becerileri bozması,
-
Başka ruhsal bozukluğa bağlı olarak ortaya çıkıyor olmaması gerekmektedir.
Dört yaşından önce normal davranışların değişkenliği de fazla olduğu için DEHB belirtilerini ayırt etmek, çok şiddetli olgular dışında zordur. Tanı için iyi bir değerlendirme görüşmesi altın standarttır.
-
Gözlem
-
Yakınmaların ayrıntılı olarak incelenmesi
-
Ayrıntılı özgeçmiş ve soygeçmiş bilgisi alınması
-
Çocuk ile ilgili okul, aile gibi çoklu kaynaktan bilgi toplanması
-
Ayırıcı tanıya yönelik değerlendirmeler (fizik ve nörolojik muayene, davranış değerlendirme ölçekleri ve bilişsel testler) tanılamada yardımcılarımızdır.
Anne-baba ve öğretmenlere yönelik hazırlanmış test ve ölçekler kesin birer tanılama aracı değildir. Ancak tanıya yardımcı olmaktadırlar. Ülkemizde belirtilerin sorgulanması amacıyla sıklıkla aşağıda yer alan ölçekler ve değerlendirmelerden faydalanılmaktadır;
-
Conners Değerlendirme Ölçeği
-
Conners Değerlendirme Ölçekleri
-
Achenbach Çocuk Davranım Değerlendirme Ölçeği
-
Turgay DEHB Ölçeği
-
WISC-R/WISC-4 testleri
-
Moxo testi
Tedavi kişiye özel olarak şekillendirilmelidir. Tedavinin vazgeçilmez elemanları;
• Farmakoterapi (İlaç tedavisi)
• Psikoeğitim
• Aile ve okulla iş birliği
Aşağıda yer alan Teksas tedavi algortması DEHB tedavisi ile ilgili iyi bir şema vermektedir.
Prof. Dr. Özden Şükran Üneri
Kaynaklar:
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı-5 (DSM V)
Anormal psikolojisi: Ann M Kring, Sheri L Johnson ve ark.
Psikiyatri, Davranış Bilimleri/Klinik Psikiyatri: Kaplan&Sadock
