Deri yolma bozukluğu (DYB); altta yatan dermatolojik bir problem olmaksızın, cilt dokusunu hasara uğratacak şekilde yineleyen ve aşırı yolma davranışı ile karakterize bir tablodur.
1 DYB olan kişiler, derideki küçük düzensizlikleri veya önceki yolmadan kalan sivilce, nasır, skar veya kabuk gibi deri lezyonlarını yolarlar. Deri yolma bozukluğu olan hastalar, zamanlarının önemli bir bölümünü deri yolma ile geçirirler. Deri yolmaya ayırdıkları zaman, işe, okula, sosyal aktivitelere geç kalmalarına ya da katılamamalarına sebep olabilir.
2 Deri yolma davranışı, deriyi sıkmak, kazımak, tırmalamak, ovalamak, ısırmak şeklinde olabilir. Bu davranışlar sıkıntılı deri (sivilce, kabuk) üzerinde olabileceği gibi sağlıklı deri üzerinde de olabilir.
3 Hastaların çoğu vücutlarında birden fazla bölgeyi yolar. Yüz, en sıklıkla yolunan bölgedir. Ense, sırt, baş, kulaklar, göğüs, kollar ve ayak cildi de yolunabilir. Deri yolma davranışını tetikleyen etkenler de değişkendir. Bazı hastalarda, TV izleme, kitap okuma gibi sedanter etkinlikler sırasında atak başlarken bazılarında anksiyete, yorgunluk, sıkıntılı ya da kızgın hissetme atakları başlatır.
2
Psikososyal stres hastaların %30-90’ın da deri yolma davranışının şiddetlenmesi ile ilişkilidir ve ağrı ya da kanama gelişinceye kadar eylem devam ettirilebilir ve bu durum bazen saatlerce sürebilir. Deriyi tırnakla koparma eylemi hissedilen gerilimin sonucunda karşı konulması çok zor olan bir istek sonucu oluşur, böylelikle anksiyeteli kişilerde emosyonel dengenin korunabildiği düşünülmektedir.
4
Deri yolma, bazı yazarlar tarafından dürtü kontrol bozuklukları spektrumu içinde değerlendirilirken, bazı yazarlar tarafından ise obsesif kompulsif bozukluklar spektrumu ile ilişkilendirilmiştir. Bazı yazarlar ise deri yolmayı primer psikolojik/psikiyatrik nedenli, kendine zarar verme grubunda sınıflandırmıştır.
4 Klinik tablonun heterojen özelliğini de dikkate alarak, tanı için bazı ölçütler geliştiren Arnold ve arkadaşları, kronik deri yolması olan hastaları, farkında olarak
‘kompulsif yolma’; istenmeyen duygu ya da emosyonlara yanıt olarak
‘dürtüsel yolma’, minimal farkındalığın eşlik ettiği dürtüsel ve kompulsif özellikleri olan
‘karışık tip’ olarak sınıflandırmışlardır. Kompulsif davranışları olanların genellikle tamamen pürüzsüz bir cilde sahip olmak için derideki lezyonları kazımaya çalıştığı, impulsif özellikte davranışları olanların ise deriyi yolmadan önce giderek artan şiddetli bir dürtü sonucunda yolma eylemini gerçekleştirdikleri ve sonrası doyum ve rahatlama hissettikleri bildirmiştir. Karma tipte ise diğer iki alt tipe ait özellikler görülmektedir.
5
Deri yolma bozukluğunun genetik ve patofizyolojisisini inceleyen çalışmalar DYB’nin Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), beden dismorfik bozukluğu, trikotilomani (saç-kaş-kirpik yolma) ile birlikte sık görüldüğünü ve tüm bu bozuklukların, obsesif kompulsif spektrum bozukluklarının gelişmesinde ortak bir genetik yatkınlık faktörünü paylaştıklarını öne sürmüştür.
6 Çalışmalar, DYB olan birçok kişinin deri yolmak için aşırı bir arzu duyduğunu ve yolma atakları esnasında büyük bir keyif ve tatmin duygusu yaşadıklarını göstermektedir. Bazı araştırmacılar “anormal ödül işlemleme” sürecinin DYB’nin altta yatan nedenlerinden biri olabileceğini öne sürmüştür.
7
Odlaug ve arkadaşlarının 1916 üniversite öğrencisiyle yaptıkları çalışmada DYB, yaşam boyu afektif, anksiyete, yeme bozuklukları, dürtü kontrol bozuklukları ve madde kullanımı ile anlamlı derecede ilişkili bulunmuştur.
8 Wilhelm ve arkadaşları, deri yolma davranışı gösteren olgularla yaptıkları bir çalışmada en sık eksen I tanılarını anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları, OKB, beden dismorfik bozukluğu, alkol kullanım bozukluğu, en sık eksen II tanılarını obsesif kompulsif kişilik bozukluğu ve borderline kişilik bozukluğu olarak bildirmiştir.
9
Doç. Dr. Canan Tanıdır
KAYNAKLAR
-
Salihoğlu G, Hocaoğlu Ç. Deri Yolma Bozukluğu. Hocaoğlu Ç, editör. DSM-5’in Yeni Tanıları. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2018. p.34-41.
-
Aydın Çetinay P, Gülseren L. Deri Yolma Bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar- 2014; 6(4):401-428.
-
Selles RR, McGuire JF, Small BJ, Storch EA. A systematic review and meta analysis of psychiatric treatments for excoriation (skin-picking) disorder. Gen Hosp Psychiatry. 2016 Jul-Aug;41:29-37.
-
Yalçın M, Tellioğli E, Yıldırım DU, Savrun BM, Özmen M, Aydemir EH. Nörotik Ekskoriyasyon Hastalarında Psikiyatrik Özellikler: Çocukluk Çağı Travmalarının Rolü. Arch Neuropsychiatr 2015; 52: 336-341
-
Arnold LM. Phenomenology and therapeutic options for dermatotillomania. Expert Rev. Expert Rev Neurother 2002; 2:725-730.)
-
Odlaug BL, Hampshire A, Chamberlain SR, Grant JE. Abnormal brain activation in excoriation (skin picking) disorder: evidence from an executive planning fMRI study. Br J Psychiatry. 2016 Feb;208(2):168-74.
-
Snorrason I, Olafsson RP, Houghton DC, Woods DW, Lee HJ. 'Wanting' and 'liking' skin picking: A validation of the Skin Picking Reward Scale. J Behav Addict. 2015 Dec;4(4):250-62.
-
Odlaug BL, Lust K, Schreiber LR, Christenson G, Derbyshire K, Grant JE. Skin picking disorder in university students: health correlates and gender differences. Gen Hosp Psychiatry 2013; 35:168-173.
-
Wilhelm S, Keuthen NJ, Deckersbach T, Engelhard IM, Forker AE, Baer L et al. Self-injurious skin picking: clinical characteristics and comorbidity. J Clin Psychiatry. 1999 Jul;60(7):454-9.
