Emosyonel Yeme

İster olumlu ister olumsuz nitelikte olsun, emosyonel uyarının yeme davranışı değişikliklerine yol açtığı öteden beri yaygın kabul görmüştür. Olumsuz emosyonlar veya stres durumunda gözlenen fizyolojik reaksiyonlar beslenme sonrası oluşan tokluk hissine benzediği için, olumsuz duygular karşısında iştah kaybı ve gıda alımının azalması doğal bir fizyolojik yanıt olarak kabul edilmiştir. Buna karşılık, olumsuz duygusal uyaranlar karşısında gıda alımında artış ise “emosyonel yeme” olarak adlandırılmış ve 'yersiz' bir tepki olarak ele alınmıştır. Olumsuz duygular karşısında gözlenen bu aşırı yeme tepkisi; obez bireylerde, yeme bozukluğu olan kadınlarda ve normal kilolu olup da diyet yapan kişilerde mevcut olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, duygular ile yeme ilişkisinin en azından kısmen kişiye bağlı belirli özelliklerden etkilendiği ileri sürülmektedir.

Emosyonel yeme açlık hissi nedeniyle ya da öğün zamanı geldiği için ya da sosyal gereklilik olduğu için değil de sadece duygulanıma cevaben ortaya çıkan yeme davranışı olarak tanımlanmıştır. Emosyonel yemenin olumsuz emosyonlar tarafından tetiklendiği, sıklıkla gizlice yapıldığı ve dış ortamlarda değil evde yapıldığı gösterilmiştir. Emosyonel yeme sıklıkla düşük benlik saygısı, yetersizlik duyguları ve yeme bozukluklarıyla ilişkilendirilmiştir. Aynı zamanda emosyonel yemenin kilo kontrolü düşük ve beden kitle indeksi (BKİ) yüksek kişilerde daha sık olduğu ortaya konmuştur. McCrone ve ark. (2000) yaptıkları çalışmada erken başlangıçlı obezitesi olan kadınlarda olumsuz duygulanıma cevaben yemenin ve açlıktan ziyade duygusal uyarılma nedeniyle yemenin daha sık olduğunu göstermişlerdir. Emosyonel yeme normal kilolu kişilerde de görülebilir ve bulimik yeme tutumları ile de ilişkilidir.  Emosyonel yemesi olan kişilerin pek çoğunda bu davranışın uygunsuz baş etme stratejisinin bir sonucu olduğu ileri sürülmüştür.

İnsanın yeme davranışının emosyonel durumdaki değişimlerle paralellik gösterdiği yaygın kabul edilen bir görüştür. Öğünlerin sıklığının, ne miktarda yendiğinin ve ne yendiğinin psikolojik ihtiyaçlarla ilişkisi olduğu çeşitli araştırmalara konu olmuş ve kuvvetli bir ilişkinin varlığı kabul edilmiştir. Mehrabian gıda alım miktarı ile farklı emosyon türleri arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Buna göre fazla gıda alımı sıkıntı, depresyon, yorgunluk emosyonları sırasında olurken, az miktarda gıda alımı ise korku, gerilim ve ağrı emosyonları ile ilişkili bulunmuştur. Lyman olumlu emosyonlar sırasında sağlıklı gıda alımına eğilim varken, olumsuz emosyonlar sırasında ise zararlı gıda alımına yönelimin daha fazla olduğunu göstermiştir. Patel ve Schlundt olumlu ve olumsuz duygudurumda nötral duyguduruma göre belirgin olarak daha fazla yemek yendiğini ve olumlu duygudurumun olumsuz duyguduruma göre gıda alımı üzerine daha belirleyici bir etkiye sahip olduğunu bulmuşlardır. Macht öfke, korku, mutsuzluk ve neşenin yeme davranışı üzerine farklı etkilerini incelemişlerdir. Bu araştırmada deneklerin öfke ve neşe sırasında korku ve mutsuzluğa göre daha fazla düzeyde açlık hissettiklerini ortaya konmuştur. Öfke sırasında hızlı, düzensiz ve ne bulursa onu yeme tarzında özensiz yeme ile karakterize dürtüsel yemede artış gözleniyorken, neşe sırasında ise gıdaları lezzetli olduğu için yeme ya da sağlıklı olduğu düşünülen gıdaları tüketme tarzında hazcı –hedonic- yemede artış gözlenmiştir.


Doç.Dr.Güzin M.Sevinçer

KAYNAKLAR

1. Ganley RM. Emotion and eating in obesity: A review of the literature. International Journal of Eating Disorders 1989;8:8343–361
2. Greeno CG, Wing RR. Stress-induced eating. Psychological Bulletin. 1994;115:444-464
3. Schachter S, Goldman R, Gordon A. Effects of fear, food deprivation, and obesity on eating. Journal of Personality and Social Psychology, 1968;10: 91–97.
4. Heatherton TF, Herman CP, Polivy J. Effects of physical threat and ego threat on   eating behavior. J Pers Soc Psychol. 1991;60:138-143.
5. Ouwens MA, van Strien T, van der Staak CP. Tendency toward overeating and restraint as predictors of food consumption. Appetite. 2003;40:291-8.
6. Telch CF, Agras WS. The effects of short-term food deprivation on caloric intake in eating-disordered subjects. Appetite. 1996;26:221-33.
7. Polivy J, Herman CP, McFarlane T. Effects of anxiety on eating: Does palatability moderate distress-induced overeating in dieters? Journal of Abnormal Psychology. 1994;103:505-510
8. Bekker MH, van de Meerendonk C, Mollerus J.Effects of negative mood induction and impulsivity on self-perceived emotional eating. Int J Eat Disord. 2004;36:461-469.
9. Taylor GJ, Parker JD, Bagby RM, Bourke MP. Relationships between alexithymia and psychological characteristics associated with eating disorders. J Psychosom Res. 1996;41:561-568.
10. Waller G, Matoba M. Emotional eating and eating psychopathology in nonclinical groups: a cross-cultural comparison of women in Japan and the United Kingdom. Int J Eat Disord. 1999;26:333-340.
11. Blair AJ, Lewis VJ, Booth DA. Does emotional eating interfere with success in attempts at weight control? Appetite. 1990;15:151-157.
12. McCrone S, Dennis K, Tomoyasu N, Carroll J. A profile of early versus late onset of obesity in postmenopausal women. J Womens Health Gend Based Med. 2000;9:1007-1013.
13. Carver CS, Scheier MF, Weintraub JK. Assessing coping strategies: a theoretically based approach. J Pers Soc Psychol. 1989;56:267-83.
14. Henderson NJ, Huon GF. Negative affect and binge eating in overweight women. Br J Health Psychol. 2002;7:77-87.
15. Relations between negative affect, coping, and emotional eating. Spoor ST, Bekker MH, Van Strien T, van Heck GL. Appetite. 2007;48:368-76.
16. Mehrabian  A. Basic Dimensions for a General Psychological Theory. Oelschlager, Gunn & Hain, Cambridge. 1980
17. Lyman B. The nutritional values and food group characteristics of food preferred during various emotions. Journal of Psychology. 1982;112; 121-127.
18. Patel KA, Schlundt DG. Impact of moods and social context on eating behavior. Appetite 2001;36,:111-118.
19. Macht M. Characteristics of eating in anger, fear, sadness and joy. Appetite 1999;33: 129-139.