İktisatçıların çoğu, konu üzerinde düşündükleri ölçüde, tabii eğer düşünüyorlarsa, 1930’ların Büyük Bunalımını sebepsiz, gereksiz bir trajedi olarak görürler. Eğer Herbert Hoover ekonomik çöküntüyle karşı karşıyayken bütçe açığını kapatmaya çalışmasaydi; eğer Federal Reserve iç ekonomi pahasına altın standardını savunmasaydi; eğer yetkililer tehdit altındaki bankalara gerekli nakdi yetiştirebilselerdi, bu 1930- 31’de ortaya çıkan banka paniğini yatıştıracak ve 1929'daki borsa çöküşü çok kısa sürede unutulacak sıradan bir durgunluğa yol açmış olacaktı. Ve iktisatçılarla politika üreticileri gereken dersi aldıkları için -günümüzde hiçbir maliye bakanı Andrew Mellon’un, “işçileri tasfiye edin, hisseleri tasfiye edin, çiftçileri tasfiye edin, gayrimenkulleri tasfiye edin... sistemi kokuşmuşluktan arındırın,” şeklindeki ünlü tavsiyesini tekrar etmeyecektir- Büyük Bunalım gibi bir şey bir daha asla olamaz.
Yoksa olabilir mi? 1990’laıın sonunda, dünyadaki çıktıların yaklaşık dörtte birini üreten ve yaklaşık yedi yüz milyon insana ev sahipliği yapan bir grup Asya ekonomisi Büyük Bunalıma tüyler ürpertici biçimde benzeyen bir ekonomik çöküntü yaşadı. Tıpkı Bunalım gibi kriz de açık mavi bir gökyüzünden patladı, öyle ki çöküntü hız kazandığı sırada bile sözde üstatların çoğu ekonomik canlılığın devam edeceğini öngörüyordu; durum bilinen ekonomik reçetelerin etkisiz kaldığı, hatta ters etki yarattığı 1930’ları andırıyordu. Modern dünyada bunun gibi bir şeyin olabileceği, tarih bilincine sahip herhangi birini iliklerine kadar ürpertmiş olsa gerek. Beni iliklerime kadar ürperttiği kesin. Bu kitabın ilk baskısı 1990’lardaki Asya krizini değerlendirmek üzere yazılmıştı. Bazıları krizin Asya’ya özgü bir olgu olduğunu düşünürken, ben bunun hepimiz için sıkıntılı bir işaret, bunalım ekonomisine ilişkin sorunların modem dünyada ortadan kalkmadığına dair bir uyarı olarak görmüştüm. Ne yazık ki kaygılarımda haklıydım: Bu yeni baskı matbaaya gittiği sırada, ABD’yi fazlasıyla içerecek şekilde dünyanın çoğu, Büyük Bunalıma 1990’larda Asya’da yaşanan sıkıntılardan çok daha fazla benzeyen bir finansal ve ekonomik krizle boğuşuyordu.
Çeviren: Neşenur Domaniç /Literatür Yayınları
