Çocuklarda Benlik Algısı

“Kendini gerçekleştiren bireylerin özgür iradesi, ortalama insanınkinin üstündedir.” ( Abraham Maslow )
 
Benlik genellikle kişilikle aynı anlamda kullanılan bir kavramdır.
 
Kişilik: Bir insanı başkalarından ayıran bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerin bütünü olarak değerlendirilir. Bir başka deyişle, bir insanı nesnel (objektif) ve öznel (subjektif) yanlarıyla diğerlerinden farklı kılan duygu, düşünce, tutum ve davranış özelliklerinin tümü anlaşılır. ( Köknel, Ö. 1986, s:21 )
 
Ayırt edici özellik yaklaşımına göre; All Port kişiliği “Bireyin çevresine özel uyumunu belirleyen ve özellikle uyuma yönelik bir işlevdir. “ diye tanımlar.  Kişiliğin ayırt edici özelliği, onun bireyselliğini ifade eder. ( Deniz, Engin, M. 2010, s:192 )
 
Ayırıcı özellik bir insanın belirli bir kişilik özelliğini ne derece gösterdiğine göre kişiyi sınıflandıran bir kişilik boyutudur.
 
Cüceloğlu’na göre (1994) kişilik; Bireyin iç ve dış çevresiyle kurduğu ve diğer bireylerden ayırt edici tutarlı ve yapılaşmış bir ilişki biçimidir. Diğer bir tanıma göre “Kişilik, kişinin fiziksel ve toplumsal çevrelerle etkileşim tarzını tanımlayan ayırt edici ve belirleyici düşünce, duygu ve davranış örüntüleri olarak” tanımlanır.  ( Deniz, Engin, M. 2010, s:181 )
 
Benlik: Bir kişinin özelliklerinin tümünü içerir. Benlik üzerine yoğunlaşan kuramcılar genellikle benliğin, bireyin kişiliğinin asıl yönü olduğunu ve farklı kişilik özelliklerini anlamamızda bütünleştirici bir boyut kazandırdığını ifade ederler. ( Akt. Santrock, W. John. 2021 s:35 . Harter, 2002; Rochat, 2013; Thompson, Winer ve Goodvin, 2011 )
 
Benlik, kişiyi kişi yapan, kişiyi başkalarından ayıran duygu, tutum ve davranışların örgütlenmiş bütünlüğünü anlatır.
 
Benlik, kişini kendini ayrı bir birey tanımlama deneyimidir. İnsanlardan gelecek olumlu tepkilere kişinin kendine verdiği değeri koruyabilmesi için gerek duymasıdır (Uluhan, Filiz, E. 2015).
 
Benlik, kişiliğin algı, anı, düşünme, duygulardan oluşan bölümüdür. ( Bakırcıoğlu, R. 2002. s:15 )  Benliğin farklı yönleri vardır. Bunlar, benlik kavramı ( kendini anlama ) ve  benlik algısı ( benlik saygısı ) olarak ifade edilebilir.    
 
Benlik Kavramı ( Self-concept ): Kişiliğe biçim veren, kalıtsal ve çevresel etmenlerin ortak bir ürünüdür ve kişiliğin alt yapısını oluşturur. Gerçeği tanımak ve uyum sağlamak, çevreden gelen uyarıcıları algılamak, seçmek, saklamak, anımsamak, düşünmek,  kavramları değerlendirmek, karşılaşılan engellere çözüm yolu bulmak, geleceğe ilişkin tasarılar yapmak, savunma düzeneklerini geliştirmek gibi görevleri yerine getirir.
( Aslan, E. 1994. S:7 )  Benlik kavramı, benlik imgesi, benlik algısı, benlik saygısını da kapsamaktadır.
 
Benlik İmgesi: Zihinsel ve fiziksel özelliklerin farkındalığıdır. ( Edi. Metin, Baysal, M. 20116; Demircioşğlu, H. s:182 )
 
Benlik Algısı: Kişinin kendi özelliklerini nasıl gördüğü ile ilgilidir. ( Demircioğlu, H. 2016. S:182 )
 
Benlik Saygısı: Kişinin kendi özelliklerini nasıl gördüğü ve zihinsel, fiziksel özelliklerinin farkında olup kendisini değerlendirmesidir. Benlik imgesi, bireyin ne olduğu, benlik algısı ise olmayı arzu ettiği ya da varsaydığı benliktir. ( Demircioğlu, H. 2016 s:182 ) Benlik saygısı aynı zamanda da kendisini yetenekli, önemli, başarılı ve değerli olduğunu algılama derecesidir. Benlik saygısı, ( öz saygı ) özünde kişinin kendisine olan saygısıdır.
 
Öz saygı farklı ve zıt kurumsal anlam içeren üç ana kavramla açıklanabilir. Kendini kabul, yeterlilik duygusu ve kendisini beğenme ( Ergin, T. 1999. S:4 )
Kısaca; “ Benlik, bireylerin çeşitli kişilik özelliklerinin kendinde bulunma derecesi hakkındaki değerlendirmelerin tümüdür.” ( Edi. Metin, Baysal, N. 2016 )
 
Ben kimim sorusuna verdiğimiz her cevap bizim benlik kavramımızı oluşturur. Kişiyi kişi yapan, başkalarından ayıran duygu, tutum ve davranışların örgütlenmiş bütünüdür. İnsanın kendi benliğini anlama ve kavrama biçimi olarak tanımlanır. Benlik kavramında önemli olan durum, kişinin kendisini doğru ve gerçekçi olarak değerlendirmesi ve görmesidir.
 
Harter’a göre benlik kavramı, bireyin kendisini tanımlayan değerler bütünüdür. ( Edi. Metin, Baysal, N. 2016. Demircioğlu, H. s:182 )
 
Özbenlik, kişinin diğer insanlara karşı duyduğu yeterli ve etkin olma duygusudur. Bireyin kendisiyle ilgili görüş ve algı biçimi olan benlik, doğumdan itibaren gelişmeye başlar. Çocuğun bebeklikten yetişkinliğe kadar gelişen bu durumu bireyin kendisi ve çevresi ile etkileşimidir. Yakın çevresi, anne,baba, teyze, hala, dayı, amca, akran, okul etkileşimi içerisinde sürerken çocuk, sosyal ve duygusal alanda da gelişimini hızlandırır. Bu anlamda sosyal ve duygusal gelişimde çoğu zaman kişilik gelişimi ile birlikte ele alınmakta ve eşdeğer görülmektedir. ( Edi. Metin, N. Baysal, N. 2016. Demircioğlu, H. s:1825 )
 
Benlik kavramının ilk adımları çok erken dönemlerde başlar. Başta anne, baba ve varsa bakıcı olmak üzere yaşamındaki önemli insanların çocuğa yaklaşımları ve davr4anışları benlik gelişiminde temel rolü üstlenir. ( Uluhan, F. S:2015 )
 
Benlik saygısı öğrenilmiş bir yaşantı ürünüdür. Çocuğun en değerli varlığı anne-babasıdır. Onların çocuklarına verdiği değerle sıkı sıkıya ilişkilidir. Daha doğrusu aile tutumları, çocuğun kişilik ve benlik gelişiminde son derece etkendir.  Çocuğa aşırı eleştirel yaklaşım, otokratik, serbest,  ilgisiz tutum, üvey anne, üvey baba ile büyüme ailedeki kardeş sayısı, kaçıncı çocuk olduğu, aile içi ilişkiler, ailenin ekonomik durumları, meslekleri, anne-babanın eğitim durumları, sosyal ve kültürel çevre, aşırı koruyucu aile çocuğun kişilik ve benlik algısını etkiler.